HyperArc bij Verbeeten: een krachtige module
Marion Essers is als klinisch fysicus sinds 2004 verbonden aan Instituut Verbeeten. Ze is expert op het gebied van bestralingsberekeningen en projectleider van HyperArc® high-definition radiotherapie. Op 10 april en op 26 juni vond de Verbeeten Challenge plaats, waar geld voor de innovatie is opgehaald.
HyperArc® high-definition radiotherapie is een oplossing die ten doel heeft de stralingsdosis in het normale hersenweefsel te reduceren. Dat wordt steeds belangrijker, omdat we ook telkens meer tumoren in het hersenweefsel willen bestralen. Waar we er in Nederland eerst vanuit gingen dat het tot en met drie uitzaaiingen nuttig is met precisiebestraling te behandelen, houden we nu aan dat het nuttig is tot en met negen uitzaaiingen.
HyperArc zorgt ervoor dat, ondanks het grotere aantal uitzaaiingen dat bestraald wordt, het gezonde hersenweefsel toch goed gespaard kan worden. Hierdoor worden geheugenproblemen mogelijk voorkomen of beperkt, iets wat van groot belang is.
Een belangrijke asset van HyperArc betreft het dosisoptimalisatieproces in het treatment planning systeem. Dankzij deze slimme oplossing kun je de dosisverdeling heel nauwkeurig optimaliseren waarmee de stralingsdosis rondom de tumor verkleind wordt. Hierdoor wordt het gezonde hersenweefsel beter gespaard.
MST internationaal koploper met bestraling prostaatkanker
Online adaptief bestralen heeft de potentie om patiënten met prostaatkanker bij Medisch Spectrum Twente (MST) sneller en met minder kans op bijwerkingen te helpen*. De dagelijkse behandeling kan zonder verlies in precisie in een kwartier plaatsvinden. Nieuwe, slimme technieken maken dat mogelijk.
We konden het bij MST in eerste instantie ook niet geloven, erkent bestralingsdeskundige Liselotte ten Asbroek. Toen de afdeling Radiotherapie zo’n drie jaar geleden op het punt stond om een van de bestralingsapparaten te vervangen, kwam het uit bij Varian. De fabrikant van apparatuur en software voor radiotherapie beloofde met haar nieuwe bestralingssysteem Ethos® therapy zowel de voorbereiding als de duur van een radiotherapiebehandeling sterk te kunnen reduceren.
‘Dat dit aanpassen nu bijna meteen kan (in ongeveer een kwartier), is iets dat we ons toen niet konden voorstellen.'
Liselotte ten Asbroek, Senior RTT'er MST
Voorafgaand aan een behandeling wordt een radiotherapieplan opgesteld. Dit plan moet dagelijks worden aangepast aan veranderingen in de anatomie. Ten Asbroek: “Om het plan aan te passen, waren we in de oude situatie een dag bezig, en dan kon de anatomie van de patiënt alweer veranderd zijn. Dat dit aanpassen nu bijna meteen kan (in ongeveer een kwartier), is iets dat we ons toen niet konden voorstellen.” Afdelingsmanager Radiotherapie André Doldersum: “De haarscherpe beeldkwaliteit van de Cone Beam CT-scan van Ethos therapy en de kunstmatige intelligentie (AI) in de software eromheen maken dit mogelijk. Hiermee is de deur opengezet voor een nieuwe aanpak van radiotherapie.”
25 jaar wachten
In februari 2020 startte MST met de eerste online adaptieve bestralingen. Inmiddels zijn ze er zo bedreven in dat de meeste behandelingen al sneller gaan dan het beloofde kwartier. Doldersum: “Al 25 jaren zien we kleine of grotere patiëntveranderingen tijdens bestraling, maar al die tijd konden we er weinig mee. Het werd daarom meegenomen in een onzekerheidsmarge bij bestraling. Nu is de techniek zover dat we er iets mee kunnen. Dit is een doorbraak, en we verwachten er veel van.” Onlangs bestraalde MST 24 mannen met prostaatkanker op één dag met deze radiotherapietechniek. Dat was wereldwijd nog niet eerder vertoond.
Meer tijd voor patiënten
In het kort werkt het als volgt. De prostaat ligt niet altijd netjes op dezelfde plek; de positie en vorm variëren van dag tot dag, omdat deze bijvoorbeeld kantelt door een vollere blaas.
Dat betekent dat artsen elke keer een iets ruimere positie-onzekerheid moeten accepteren in de voorbereiding of steeds het bestralingsplan moeten bijstellen om zeker te zijn dat de tumor elke keer goed geraakt wordt.
Met Ethos therapy is de prostaat niet alleen goed te zien, het systeem kan in enkele minuten de contouren van omliggende gezonde organen aanpassen en dosisverdelingen herberekenen. Ten Asbroek: “Vervolgens controleren wij dit en maakt het apparaat geautomatiseerd in twee minuten een nieuw bestralingsplan.” Dat maakt het werk voor Ten Asbroek anders, want ze hoeft zich geen zorgen te maken over de techniek, waardoor ze meer oog kan houden voor de zorg. “Doordat Ethos therapy me nu werk uit handen neemt en ik minder op het apparaat hoef te letten, kan ik mijn patiënten meer aandacht geven, in de breedste zin van het woord. Bovendien is de behandeling nu veel rustiger, omdat het apparaat stiller is en er minder zichtbaar bewegende onderdelen zijn.”
Meer kans op sparing van omliggende organen
Het grootste voordeel voor patiënten is echter de potentiële winst die behaald wordt in het genezingsproces, legt Anand Bhawanie, radiotherapeut-oncoloog, uit. De nieuwe techniek heeft niet alleen de potentie om sneller, maar ook preciezer te werken*. “We streven ernaar de stralingsdosis veel beter te verdelen, waardoor we de tumor een hardere klap kunnen geven terwijl omliggende organen en weefselstructuren zoveel als mogelijk gespaard blijven.” Dit met het doel de kans op genezing met minimale bijwerkingen te vergroten. Dat AI en de computers dit nu al snel en accuraat kunnen, had van Dieren een paar jaar geleden niet verwacht. “De techniek die erachter zit, is buitengewoon.”
Minder kans op bijwerkingen
Bij de traditionele manier van bestralen van beweeglijke tumoren, zoals bij prostaatkanker, waren de bestralingsvelden wat ruimer, vertelt van Dieren. De keerzijde daarvan was dat omliggend weefsel en organen ook meer geraakt konden worden, met vervelende bijwerkingen tot gevolg. “Op maar een paar millimeter van de prostaat liggen de dikke darm en de blaas, legt Bhawanie verder uit. Die kunnen best wat straling aan, maar boven bepaalde waarden kan dat leiden tot bijwerkingen zoals diarree, bloed in de ontlasting en vaker plassen. Soms konden de plasklachten zo heftig worden dat een patiënt tijdelijk een katheter nodig had”, zegt Bhawanie. “Dankzij online adaptief bestralen en de betere beeldkwaliteit kunnen we veel nauwkeuriger rekening houden met de beweeglijkheid. En daarmee het bestralingsgebied veel preciezer krijgen. Bovendien, omdat het zo snel gaat, krijgt de tumor minder kans om tussendoor een andere positie in te nemen. Dit zien we ook daadwerkelijk terug tijdens de bestralingen”, aldus de arts.
Goudmarkers
“Tot voor kort was het ook noodzakelijk om goudmarkers in de prostaat te implanteren, om de positie van de prostaat tijdens de bestralingen te visualiseren. Risico’s hiervan waren infectiegevaar en nabloedingen. Daarnaast moesten patiënten die bloedverdunners gebruikten, hiermee tijdelijk stoppen. Met Ethos therapy hebben we de goudmarkers in bijna alle gevallen niet meer nodig.
Hospital México - Costa Rica
